Hakim syarie - beri wanita peluang sewajarnya

Hakim syarie - beri wanita peluang sewajarnya

Oleh SITI SHAMSIAH MD SUPI

SEJAK dahulu lagi ulama berbahas mengenai pelantikan hakim syarie di kalangan kaum wanita. Mazhab Shafie, Maliki dan Hanbali sebulat suara menyatakan bahawa wanita tidak perlu menanggung tanggungjawab untuk membuat tugas-tugas kehakiman.

Atau dengan kata lain, wanita tidak layak untuk diberi jawatan sebagai hakim untuk menyelesaikan pertikaian yang berlaku di antara pihak-pihak. Beberapa dalil naqli telah dijadikan sandaran mereka untuk menafikan kelayakan wanita berserta alasan-alasan yang dianggap bersifat mantiqi.

Pendapat mereka bersandarkan kepada dalil-dalil yang antaranya ialah firman Allah s.w.t. dalam surah an-Nisaa', ayat 11, yang antaranya bermaksud, "Kaum lelaki adalah pemimpin bagi kaum wanita oleh sebab Allah telah melebihkan sebahagian mereka (lelaki) ke atas sebahagian yang lain (wanita)."

Akal fikiran yang kurang cerdik pada tanggapan mereka juga dijadikan sebagai sebahagian daripada alasan untuk tidak membenarkan wanita dilantik sebagai hakim.

Mazhab Hanafi pula membenarkan wanita dilantik sebagai hakim dengan bersandarkan kepada hujah bahawa wanita boleh mengeluarkan fatwa dan menjadi saksi dalam perbicaraan di mahkamah. Bagaimanapun menurut mazhab Hanafi, wanita yang dilantik sebagai hakim hanya dibenarkan untuk menguruskan hal ehwal mengenai perkara-perkara selain hudud dan qisas.

Manakala Imam Al-Tabari dan Ibn Hazm berpendapat bahawa harus melantik wanita sebagai hakim dalam semua kes secara mutlak. (Al-Mawardi, Al-Ahkam Al-Sultaniyyah wa Al-Wilayah Al-Diniyyah, Beirut: Dar Al-Kutub Al-'Ilmiah, 1985, hlm. 830). Mereka berhujah dengan merujuk kepada ayat-ayat al-Quran yang menyamakan lelaki dan wanita seperti dalam surah al-Baqarah, "Dan kaum wanita mempunyai hak yang seimbang dengan kewajipannya menurut cara yang makruf."

Sehubungan dengan perkara ini juga satu kenyataan telah dibuat oleh Pengerusi Majlis Fatwa Kebangsaan selepas Muzakarah Jawatankuasa Majlis Fatwa Kebangsaan iaitu, "ketetapan bahawa muzakarah tersebut memutuskan bahawa wanita boleh dilantik menjadi hakim syarie dengan syarat memiliki kebolehan, kewibawaan, kelayakan dan pengalaman diperlukan. Bagaimanapun, katanya hakim syarie wanita tidak boleh mengadili kes hudud dan kes qisas."

Kuasa melantik hakim syarie adalah kuasa negeri di tempat mereka bertugas. Atau dengan kata lain, kuasa melantik hakim syarie terletak atas kuasa raja atau sultan negeri, ataupun Yang di-Pertuan Agong bagi negeri yang tidak mempunyai raja atau sultan. Berdasarkan kepada peruntukan-peruntukan yang terdapat di dalam akta mahupun enakmen, tidak terdapat halangan yang jelas bagi golongan wanita dilantik sebagai hakim syarie. Kenyataan daripada Majlis Fatwa Kebangsaan pula mengukuhkan, malah secara jelas membenarkan penglibatan wanita dalam penghakiman, walaupun tidak seluas yang dibenarkan oleh Imam Al-Tabari dan Ibn Hazm. Dalam hal ini Majlis Fatwa Kebangsaan cenderung untuk mengambil pendapat mazhab Hanafi berkenaan pelantikan wanita menjadi hakim untuk diamalkan di Malaysia.

Pada pendapat penulis, persoalan ijtihad ini jika diambil kira dengan suasana semasa di Malaysia akan memihak kepada keadaan yang membenarkan pelantikan wanita sebagai hakim syarie. Pada hari ini pun para hakim tidak lagi memiliki bidang kuasa dan bidang tugas yang luas seperti yang dimiliki oleh para hakim pada zaman lampau yang memerlukan ijtihad yang berat sifatnya. Bidang tugas dan bidang kuasa telah pun ditentukan dan dihadkan di mahkamah syariah tertentu sahaja. Keadaan yang sistematik ini lebih mudah sifatnya tanpa mengira hakim tersebut lelaki mahupun wanita. Pada hari ini hukum-hakam telah pun disediakan dan disusun dengan bentuknya yang mudah dicari atau ditemui. Sebahagiannya juga telah dikanunkan dalam bentuk status sama ada enakmen ataupun akta. Apa yang dipentingkan bagi jawatan ini ialah kepakaran di bidang perundangan, mampu bersifat adil, arif dengan hukum-hakam yang berkaitan syarak, ikhlas dan amanah. Kesemua ciri ini mampu dimiliki oleh semua orang lelaki mahupun wanita.

Wanita Islam pada hari ini bukan sekadar diminta sumbangannya sebagai saksi, malah mereka diterima dan diiktiraf sebagai pendakwa mahupun peguam. (Prof. Madya Dr. Siti Zalikhah, "Pelantikan Wanita Sebagai Hakim Syarie: Pro dan Kontra" dalam Muzakarah Pakar Pelantikan Hakim Syarie Wanita, Shah Alam: Dewan Undangan Negeri Selangor, 16 November 2006). Sedangkan kesemuanya, iaitu hakim, pendakwa dan peguam, adalah bahagian-bahagian penting dalam memastikan kehakiman dapat menjalankan peranannya yang sebenar, iaitu memberi keadilan kepada pihak-pihak yang bertikai.

Kita juga sewajarnya melihat pengalaman mahkamah sivil yang memberi haluan kepada wanita berperanan sebagai hakim ataupun majistret. Mengikut kepada peringkat mahkamah dan bidang kuasa yang telah ditentukan wanita yang dilantik untuk menjawat jawatan sebagai hakim ataupun majistret mampu menjalankan tugas-tugas kehakiman. Berdasarkan kepada pengalaman mahkamah sivil, boleh dikatakan bahawa tidak cerdiknya fikiran yang dijadikan sebagai alasan untuk menghalang pelantikan wanita sebagai hakim syarie adalah tidak tepat.

Pengalaman Sudan dan Pakistan juga perlu diambil kira jika mahkamah syariah di Malaysia tidak mahu memberi peluang kepada wanita daripada dilantik sebagai hakim syarie. Kedua-dua negara yang berpegang kepada mazhab Hanafi ini mengiktiraf wanita dalam memberikan sumbangan kepada bidang kehakiman negara masing-masing. Malah Indonesia yang berpegang kepada mazhab Shafie sebagaimana negara kita juga telah lama membolehkan wanita menjadi hakim di Pengadilan Agama yang sama tarafnya dengan mahkamah syariah di Malaysia.

Sementelah kebanyakan pelanggan mahkamah syariah di Malaysia daripada kalangan wanita, maka adalah wajar untuk memberikan peluang tersebut dengan suci hati kepada kaum wanita. Bukanlah menjadi sebab sekiranya pada hari ini masih belum terdapat wanita yang berkelayakan untuk mewujudkan peluang tersebut. Menyediakan dahulu jawatan tersebut adalah usaha yang proaktif berbanding menunggu terlebih dahulu wujudnya calon yang bersesuaian kerana ia akan menguntungkan semua pihak yang terlibat.

* SITI SHAMSIAH MD SUPI ialah Pegawai Penyelidik Pusat Syariah, Undang-Undang dan Sains Politik, Institut Kefahaman Islam Malaysia.